Colm Toibin: «Καραβοφάναρο στο Μαύρο Νερό» κριτική της Έρικας Αθανασίου

2017-01-11 09:52

Καραβοφάναρο στο Μαύρο Νερό, ένας τίτλος που δεν προδιαθέτει για χαρούμενο ανάγνωσμα, παρότι το βιβλίο του Colm Toibin, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg, ξεκινάει με την οργάνωση ενός πάρτι. Το πάρτι που οργανώνουν η Έλεν και ο Χιου, με φασαριόζους Ιρλανδούς φίλους, συναδέλφους και γείτονες, μερικοί εκ των οποίων θα φέρουν και τα παιδιά τους για να κάνουν παρέα με τα δικά τους παιδιά, τον Μάνους και τον Καλ.

Δε φαίνεται να υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας στην όμορφη ζωή που έχει οργανώσει για την οικογένειά της η Έλεν, διευθύντρια σχολείου στην περιοχή της. Ο μόνος της προβληματισμός αν θα μπορεί να καταλαβαίνει τα ιρλανδικά των καλεσμένων, μια και η ίδια, παρότι Ιρλανδή, είχε από καιρό ξεκόψει από τις ιρλανδικές παραδόσεις.

 

Το καραβοφάναρο που έστελνε το φως του σε τακτά χρονικά διαστήματα στην κάμαρά της, στο σπίτι της γιαγιάς της, δεν κατάφερε να κάνει πιο φωτεινή την κακή σχέση της Έλεν με τις υπόλοιπες γυναίκες της οικογένειας.

Η ιρλανδική μουσική στο πάρτι θα την κάνει ακόμα μια φορά να σκεφτεί την τύχη της να έχει έναν άντρα σαν τον Χιου, έναν άντρα που είναι έτοιμος να παρανοήσει ευγενικά τις διαφορές τους και να καλύψει τις ανώριμες, άστατες, ύποπτες πλευρές της. Τις πλευρές αυτές που ο φάρος, το καραβοφάναρο, φώτιζε από την παιδική της ηλικία στο σπίτι της γιαγιάς της στο Blackwater ή Μαύρο Νερό. Ένα μέρος που, όπως αναφέρεται στο επίμετρο που υπογράφει η μεταφράστρια Αθηνά Δημητριάδου, επιλέχτηκε να μεταφραστεί στον τίτλο του βιβλίου και να μην κρατηθεί όπως ήταν το τοπωνύμιο, ώστε να μη χαθεί ο συμβολισμός. Μαύρο νερό και ένας τόπος που δεν επιτρέπει την εγκατάσταση παραδοσιακού φάρου, επειδή τα νερά είναι είτε αβαθή είτε πολύ βαθιά ή επειδή υπάρχουν ύφαλοι.

Σε αυτό το μέρος θα περάσει η Έλεν το τελευταίο διάστημα της ζωής της ως παιδιού, λίγο πριν χάσει τον πατέρα της. Ένας θάνατος που σηματοδοτεί το τέλος της παιδικής της ηλικίας και την αρχή της ασυνεννοησίας με τη μητέρα της και της σχετικής αντιπάθειας για τη γιαγιά της. Το καραβοφάναρο που έστελνε το φως του σε τακτά χρονικά διαστήματα στην κάμαρά της, στο σπίτι της γιαγιάς της, δεν κατάφερε να κάνει πιο φωτεινή την κακή σχέση της Έλεν με τις υπόλοιπες γυναίκες της οικογένειας.

Αναμνήσεις από αυτή την παιδική ηλικία, που την αντιλαμβάνεται ως οδυνηρή, την οδηγούν συχνά στο να κλείνεται στον εαυτό της και να μην επιτρέπει στον άντρα της να δει μέσα της, όπως δεν επέτρεψε ποτέ στη μητέρα της, μετά τον θάνατο του πατέρα της.

Όταν η γιαγιά αναρωτιέται με ποιον από τους δύο φίλους του είναι ζευγάρι ο εγγονός της και μαθαίνει ότι πρόκειται απλώς για τους καλύτερούς του φίλους, καταλαβαίνει για ποιο λόγο ο εγγονός της θέλει να περάσει τις τελευταίες του μέρες μαζί της, στο σπίτι της. Επειδή δεν έχει τον δικό του άνθρωπο και ο καθένας χρειάζεται τον δικό του άνθρωπο, επισημαίνει στην εγγονή της, θέλοντας να της δώσει έναν λόγο για να συγχωρέσει τη μητέρα της.

Το πάρτι τελειώνει, ο άντρας της και τα παιδιά της φεύγουν για τις καλοκαιρινές διακοπές, ενώ επαγγελματικές υποχρεώσεις επιβάλλουν στην Έλεν να παραμείνει στο σπίτι με σκοπό να τους ακολουθήσει αργότερα. Ένας απρόσμενος επισκέπτης, όμως, εμφανίζεται στην πόρτα της το επόμενο πρωί. Ένας φίλος του αδελφού της, του Ντέκλαν. Ένας φίλος που δεν έχει έρθει για να ζητήσει δουλειά, όπως αρχικά υποθέτει εκείνη, αλλά απαιτεί να πάει μαζί του στο νοσοκομείο όπου νοσηλεύεται ο αδελφός της.

Μια ασθένεια, ένα γεγονός που θα ανατρέψει και πάλι τις οικογενειακές ισορροπίες που είχαν επιτευχθεί μέσα από την απόσταση που κρατούσαν τα μέλη της οικογένειας μεταξύ τους.

Πηγαίνοντας να δει τον αδελφό της, αγαπημένο σύμμαχο στην παιδική ηλικία, έναν αδελφό που από μικρή φρόντιζε πετώντας διακριτικά τα φαγητά που τους υποχρέωνε η γιαγιά να φάνε και δεν του άρεσαν, προσπαθεί να γυρίσει τον χρόνο πίσω, πριν μάθει για την αρρώστια του.

Ο Ντέκλαν, ο γκέι αδελφός της που πεθαίνει από AIDS και φοβάται να το πει στη μαμά και στη γιαγιά του ενώ θέλει να περάσει τις τελευταίες του ημέρες εκτός νοσοκομείου, στο σπίτι της γιαγιάς, εκεί που το καραβοφάναρο φώτιζε το δωμάτιο της παιδικής του ηλικίας. Η Έλεν θα πρέπει να ενημερώσει την οικογένεια, να δει τη μαμά της, τη Λίλι, η οποία ούτε καν έχει γνωρίσει τον άντρα της Έλεν και τα παιδιά της. Επιλέγει να το ανακοινώσει πρώτα στη γιαγιά Ντέβερο, να πάρει κουράγιο, και από εκεί να πάει στην επιχείρηση της επιτυχημένης επαγγελματικά μητέρας της.

Σύντομα θα βρεθούν όλοι μαζί στο σπίτι της γιαγιάς. Ο Ντέκλαν με τους δύο κολλητούς του, τον Πολ και τον Λάρι, η Λίλι και η Έλεν. Η Λίλι δύσκολα θα αποδεχτεί τους φίλους του γιου της, ενώ η γιαγιά, πιο δεκτική, διασκεδάζει με τις σκαμπρόζικες ιστορίες για τους έρωτές τους και τους επιτρέπει με ευχαρίστηση να αναστατώσουν την καθημερινότητά της. Όταν η γιαγιά αναρωτιέται με ποιον από τους δύο φίλους του είναι ζευγάρι ο εγγονός της και μαθαίνει ότι πρόκειται απλώς για τους καλύτερούς του φίλους, καταλαβαίνει για ποιο λόγο ο εγγονός της θέλει να περάσει τις τελευταίες του μέρες μαζί της, στο σπίτι της. Επειδή δεν έχει τον δικό του άνθρωπο και ο καθένας χρειάζεται τον δικό του άνθρωπο, επισημαίνει στην εγγονή της, θέλοντας να της δώσει έναν λόγο για να συγχωρέσει τη μητέρα της.

Οι τρεις φίλοι αντιμετωπίζουν εντελώς διαφορετικά ο καθένας την ερωτική του ζωή. Συντηρητικός και μονογαμικός ο Πολ, με αστείες ιστορίες ο Λάρι, επιπόλαιος ο Ντέκλαν, τον οποίο όλοι ερωτεύονται και αυτός συνέχεια αλλάζει τους συντρόφους του. Τη μητέρα του όμως το μόνο που την απασχολεί είναι το ποιος παρέσυρε τον Ντέκλαν, αφού όταν έφυγε από το σπίτι της ήταν «μια χαρά παλικάρι».

Το τέλος είναι προδιαγεγραμμένο. Η πορεία όμως προς αυτό, μια πορεία που φέρνει ξανά μια οικογένεια κοντά, που κάνει τα μέλη της να συνειδητοποιήσουν συναισθήματα καταχωνιασμένα βαθιά μέσα τους, έχει τις δικές της εσωτερικές ανατροπές.

Όταν η κρίση κάνει τον Ντέκλαν να φωνάζει «Μαμάκα, μαμάκα, βοήθησέ με», η Λίλι θα του χαϊδεύει τα μαλλιά και θα του ψιθυρίζει λόγια που κανείς άλλος δε θ' ακούει. «Θέλει από καιρό να τα πει αυτά, ή κάτι ανάλογο τέλος πάντων» θα πει ο κολλητός του. «Θα τον ανακουφίσει πολύ που τα είπε».

Με αφορμή την ασθένεια του Ντέκλαν, η Έλεν θα ακούσει και από την πλευρά της μητέρας της για το διάστημα της ασθένειας του πατέρα τους, τότε που κανείς από τους γονείς της δεν είχε αποδεχτεί ότι ερχόταν το τέλος. Ίσως γι' αυτό και η μητέρα τους ήταν τόσο ανέτοιμη να το αντιμετωπίσει, τόσο ανέτοιμη να κάνει τα παιδιά της να νιώσουν ότι ήταν το σημαντικότερο πράγμα γι' αυτήν.

Το Καραβοφάναρο στο Μαύρο Νερό δεν επιφυλάσσει εκπλήξεις. Μια τέτοια ασθένεια δεν επιτρέπει happy end. Το τέλος είναι προδιαγεγραμμένο. Η πορεία όμως προς αυτό, μια πορεία που φέρνει ξανά μια οικογένεια κοντά, που κάνει τα μέλη της να συνειδητοποιήσουν συναισθήματα καταχωνιασμένα βαθιά μέσα τους, έχει τις δικές της εσωτερικές ανατροπές. Την πορεία προς τη γνώση για πράγματα που θα μπορούσαν να ξέρουν αλλά αρνήθηκαν να μάθουν όταν ήταν ο καιρός. Και όλα αυτά δοσμένα με μια φαινομενική απλότητα που σε κερδίζει καθ’ όλη τη διάρκεια της ανάγνωσης.

 

Καραβοφάναρο στο μαύρο νερό
Colm Toibin
μετάφραση: Αθηνά Δημητριάδου
Gutenberg
331 σελ.
ISBN 978-960-01-1814-8
Τιμή: €14,00

 

 

 

πηγή : diastixo.gr