Cine Δράση- «Ο Βούδας λιποθύμησε από ντροπή» Τετάρτη 8 Μαρτίου 2017, 8:15μμ, στο ΤΥΠΕΤ

2017-03-07 15:52

Μια αλληγορική ιστορία, ένα τρυφερό φιλμ για τη ζωή στις εμπόλεμες περιοχές τις Ασίας, τον παραλογισμό του οπισθοδρομικού θρησκευτικού φανατισμού, την αναπαραγωγή των έμφυλων ανισοτήτων που βαραίνουν το γυναικείο φύλο εξ απαλών ονύχων και το δικαίωμα στην μόρφωση δοσμένη με ευαισθησία, έμπνευση και ποιητικό ρεαλισμό από την Ιρανή σκηνοθέτρια Hana Makhmalbaf. Μια ταινία ύμνος στη γενναιότητα ενός εξάχρονου κοριτσιού που με όλη την αθωότητα και την άγνοια κινδύνου της ηλικίας της θα αξιοποιήσει κάθε μέσο για να φτάσει στην Ιθάκη του.

Για δισεκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο το δικαίωμα στην εκπαίδευση είναι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο εξασφαλισμένο. Το να πάνε σχολείο είναι μια καθημερινή, αυτονόητη, απλή και συχνά ανούσια ή βαρετή διαδικασία. Αλλά για κάποια άλλα, επίσης δισεκατομμύρια παιδιά, που ζουν σε υποανάπτυκτες χώρες, ή πολύ περισσότερο σε εμπόλεμες ζώνες αυτό είναι μια απλησίαστη δυνατότητα, ένα όνειρο που μένει για πάντα απραγματοποίητο ή υλοποιείται μέσα από απίστευτες μικρές καθημερινές οδύσσειες. Στα παιδιά της δεύτερης κατηγορίας ανήκει και η εξάχρονη Μπαχτάι που ζει στην ιστορική κοιλάδα Μπαμιγιάν του Αφγανιστάν.

Η περιοχή έγινε γνωστή σε όλο τον κόσμο, το 2001 όταν οι Ταλιμπάν, υλοποιώντας την απόφαση τους να άρουν το δικαίωμα των Αφγανών στην ανεξιθρησκία, ανατίναξαν τα δύο τεράστια (ύψους 19 μέτρων το καθένα) και χαρακτηρισμένα ως μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, αγάλματα του Βούδα, που βρίσκονταν εκεί από το 507 μ.Χ.. Δεκαετίες τώρα ο πόλεμος είναι η κανονικότητα των κατοίκων αυτής της χώρας. Η στρατηγική του θέση της στο κέντρο ακριβώς της ασιατικής ηπείρου καθώς και η σύνδεσή του τα τελευταία χρόνια με την, κατά Μπους και Μπλερ, διεθνή τρομοκρατία, προκάλεσαν πολλαπλές εξωτερικές πολεμικές επεμβάσεις που προέρχονταν από την κομμουνιστική Ρωσία, τους Ταλιμπάν, την Αγγλία, την Αμερική.

Η Μπαχτάι ζει με την οικογένεια της σε μια από τις σπηλιές που σχηματίστηκαν από τους βομβαρδισμούς που κατέστρεψαν τα αγάλματα. Ένα πρωί ακούει το αγόρι της διπλανής σπηλιάς να διαβάζει δυνατά τα μαθήματα του. Εντυπωσιάζεται, μαγεύεται από τις εικόνες και τα παράξενα σχήματα του σχολικού αναγνωστικού και αποφασίζει ότι το σχολείο είναι κάτι που οπωσδήποτε πρέπει να παρακολουθήσει για να κατακτήσει την ομορφιά του κόσμου της γνώσης. Αλλά, όπως όλοι οι Αφγανοί, στερείται τα βασικά και στοιχειώδη, το δικαίωμα στην παιδεία, την υγεία, τη σωστή διατροφή. Δεν έχει χρήματα για τετράδια και μολύβι. Καταφεύγει στην ανταλλαγή. Παίρνει τα αυγά από το κοτέτσι της οικογένειας και πάει στην αγορά όπου θα προσπαθήσει να τα πουλήσει ή να τα ανταλλάξει με είδος που μπορεί να πουληθεί ευκολότερα. Και θα τα καταφέρει. Θα αποκτήσει το πολυπόθητο τετράδιο και με το κραγιόν της μητέρας της για μολύβι θα πάρει το δρόμο για το υπαίθριο σχολείο.

Η διαδρομή της από και προς το σχολείο θα είναι σκληρή και επικίνδυνη, όπως όλη η αφγανική πραγματικότητα. Στη διάρκεια της θα δει και θα μάθει πολλά. Θα διαβεί τους βομβαρδισμένους από τον πόλεμο λόφους της περιοχής. Θα συναντήσει τις διάφορες συμμορίες που λυμαίνονται τον πλούτο του τόπου και θα έρθει αντιμέτωπη με θρησκευτικές και κοινωνικές προκαταλήψεις. Θα «συλληφθεί» από μια ομάδα αγοριών που παίζουν το εμπνευσμένο από την πόλεμο παιχνίδι «Ταλιμπάν και Αμερικανοί». Σαν καλοί στρατιώτες, που θα γίνουν όταν μεγαλώσουν, συνεχίζοντας μια παράδοση που θέλει την κάθε γενιά παραδίδει στην επόμενη την πολεμική σκυτάλη και όλες μαζί να ποτίζουν με ποτάμια αίματος το σκληροτράχηλο έδαφος της χώρας τους, την ανακρίνουν, την κατακρίνουν που δεν φοράει μπούργκα, την ενημερώνουν ότι το σχολείο δεν είναι για τις γυναίκες των οποίων η θέση είναι στο σπίτι, κάνουν σαΐτες τα φύλλα του πολυπόθητου τετραδίου και γενικά την υποβάλουν σε διάφορα «βασανιστήρια» που έχουν μάθει παρακολουθώντας στον κόσμο των μεγάλων. Θα τους ξεφύγει, θα φτάσει επιτέλους στο υπαίθριο σχολείο του ονείρου της, αλλά και εκεί θα η δασκάλα και οι συμμαθήτριες της είναι εχθρικές. Κανένας δεν την θέλει στην τάξη, αλλά παρά την αδιαφορία και την απομόνωση δεν πτοείται και εξακολουθεί να διεκδικεί το όνειρό της.

Η σκηνοθέτης, που έκανε αυτή την ταινία σε ηλικίας μόλις 20 χρόνων(!!!) είναι μέλος της οικογένειας Makhmalbaf, μιας αποκλειστικά κινηματογραφικής οικογένειας από το Ιράν, που στερούνται το δικαίωμα να γυρίζουν ταινίες στην πατρίδα τους. Ο πατέρας Mohsen είναι από τους πλέον καταξιωμένους Ιρανούς σκηνοθέτες. Η σύζυγος του Marzieh Meshkini είναι παραγωγός ταινιών και σκηνοθέτης. Ο γιος Maysam ασχολείται με την συγγραφή σεναρίων και την φωτογραφία. Οι δύο κόρες Samira και Hana ξεκίνησαν την σκηνοθεσία, από υπερβολικά μικρές ηλικίες. Η Hana είναι μια από τις πιο πολυδιάστατες προσωπικότητες του παγκόσμιου κινηματογράφου: στα 15 της εξέδωσε την πρώτη της ποιητική συλλογή. Η πρώτη της μικρού ταινία, «The Day My Aunt Was ll», την οποία γύρισε σε ηλικία 8 ετών, παίχτηκε στο Φεστιβάλ του Λοκάρνο, καθιστώντας την νεαρότερη σκηνοθέτη που συμμετείχε ποτέ σε φεστιβάλ. Εδώ με περισσή ευαισθησία χειρίζεται ένα οικείο σε αυτήν θέμα, αφού τα κοινωνικά προβλήματα που αφορούν τη θέση της γυναικείου φύλου που παραμένει στη σκιά της ανδροκρατίας, όπως επιβάλλει ο θρησκευτικός φανατισμός είναι ίδια σε όλες τις μουσουλμανικές χώρες.

Παρά το νεαρό της ηλικίας της ή ίσως εξ αιτίας του παρουσιάζει μία ολοκληρωμένη δουλειά που συγκινεί το θεατή με τα όμορφα πλάνα και τις περιπέτειες της ηρωίδας. Η μικρή Μπαχτάι συμβολίζει την αθωότητα ενός έθνους που αν αφήνονταν ανεπηρέαστο και ανεξάρτητο από εξωτερικώς επεμβάσεις θα μπορούσε να μεγαλουργήσει όπως η μικρή αν είχε τις ευκαιρίες και τα δικαιώματα που απολαμβάνουν τα παιδιά της ηλικίας της στις προηγμένες και δημοκρατικές χώρες (αν και τα τελευταία χρόνια τίθενται και αυτά εν αμφιβόλω). Η κραυγή του γειτονόπουλου προς την «αιχμάλωτη» Μπαχτάι «Πέθανε για να ελευθερωθείς» προφανώς απευθύνεται στο ίδιο το Αφγανιστάν που αδύναμο και μοναχικό όπως το κορίτσι πρέπει να πεθάνει για να ελευθερωθεί από την βία και τις ξένες παρεμβάσεις.

Η ταινία τιμήθηκε με την Κρυστάλλινη Αρκούδα στο Φεστιβάλ Βερολίνου (2008), το Βραβείο της FIPRESCI στο Ankara Flying Broom International Women's Film Festival (2008), το Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής στο Φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν (2007) και πολλά ακόμα βραβεία στα Φεστιβάλ όλου του κόσμου.


Ιράν-Γαλλία, 2007. Διάρκεια: 81. Σκηνοθεσία: Hana Makhmalbaf. Σενάριο: Marzieh Meshkini-Makhmalbaf. Πρωταγωνιστούν: Abbas Alijome, Abdolali Hoseinali, Nikbakht Noruz.