Χρήστος Χωμενίδης: συνέντευξη στη Χαριτίνη Μαλισσόβα

2018-05-23 11:20

Το νέο του βιβλίο με τίτλο Ο φοίνικας, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη, είναι η αφορμή της συζήτησής μας με τον Χρήστο Χωμενίδη. Εμπνευσμένο και όχι βασισμένο, όπως ο ίδιος λέει, στη ζωή του Άγγελου Σικελιανού και της πρώτης του συζύγου, Εύας Πάλμερ, ο Φοίνικας είναι ένα μυθιστόρημα που ο συγγραφέας αφιερώνει σε όλους τους αναγνώστες του, ως ένα έργο ζωής. Στοχεύοντας όχι στο πρόσωπο καθεαυτό του ποιητή αλλά αντιμετωπίζοντάς τον ως ποίημα, εμπλέκει στη μυθοπλασία κι ένα πλήθος χαρακτήρων με διαστάσεις γήινες, με ανθρώπινα πάθη και, κυρίως, με πόρτες διάπλατα ανοιχτές για τους αναγνώστες.

Ο φοίνικας, το νέο σας μυθιστόρημα, είναι εμπνευσμένο από τη ζωή του Άγγελου Σικελιανού και της πρώτης του συζύγου, της Εύας Πάλμερ. Θέλετε να μας δώσετε κάποια στοιχεία;

Ο φοίνικας είναι εμπνευσμένος από τη –όχι όμως βασισμένος στη– ζωή της Εύας Πάλμερ και του Άγγελου Σικελιανού. Στάθηκαν, εννοώ, οι δυο τους το προσάναμμα για τη φωτιά μου, η «κόκκινη κλωστή δεμένη» για να ξετυλίξω την ιστορία μου. Από τα χαρακτηριστικά τους κι από τα γεγονότα της ζωής τους, έχω κρατήσει όσα μονάχα μού ήταν χρήσιμα για το πλάσιμο των χαρακτήρων μου, για τη συγκρότηση του φανταστικού μου κόσμου. Ο Άγγελος Σικελιανός, για παράδειγμα, ήταν Λευκαδίτης. Ο ήρωάς μου, Πάρης Κερκινός, έχει γεννηθεί στην Ελευσίνα, έχει ζήσει τα παιδικά του χρόνια ανάμεσα στα βοσκοτόπια της Πάρνηθας και στα χειμαδιά πλάι στον Σαρωνικό... Τι με ενέπνευσε σ’ εκείνα τα ιστορικά πρόσωπα; Μα η λαχτάρα τους για τη ζωή! Η αγωνία τους να βρουν ή να δημιουργήσουν ένα νόημα που να υπερβαίνει τη φθορά, τον θάνατο. Η γενναιοδωρία τους απέναντι στον καθένα και στο καθετί. Οι μεγάλες τους χειρονομίες...

Σελίδα τη σελίδα, διαπίστωσα ότι σας ενδιαφέρει όχι μόνο ως ποιητής ή ως άνθρωπος ο Κερκινός, αλλά κυρίως ως ποίημα, ως λογοτέχνημα. Θέλετε να σχολιάσετε;

Ακριβώς! Ο Πάρης Κερκινός, ασχέτως αν γράφει ή όχι σπουδαία ποιήματα, αντιμετωπίζει –εκ γενετής, μάλλον– τον κόσμο ως έργο τέχνης. Ανταποκρίνεται σε όλες τις προκλήσεις του, μπλέκεται σε καταπληκτικές περιπέτειες, διακατέχεται από μια –ένθεη, θα τη λέγαμε– μανία, η οποία τον κάνει να γεύεται την κάθε στιγμή στον υπέρτατο βαθμό. Διεκδικεί παντού και πάντα το θαύμα. Μεγάλο ή μικρό. Με αυτή την έννοια είναι ο άνθρωπος-ποίημα. Το ίδιο και η Ήβη Σπρίνγκφιλντ.

Τι με ενέπνευσε σ’ εκείνα τα ιστορικά πρόσωπα; Μα η λαχτάρα τους για τη ζωή! Η αγωνία τους να βρουν ή να δημιουργήσουν ένα νόημα που να υπερβαίνει τη φθορά, τον θάνατο. Η γενναιοδωρία τους απέναντι στον καθένα και στο καθετί.

Εμπλέκετε άμεσα και τη ζωή του Παλαμά παραθέτοντας στοιχεία της ζωής του, που ως έναν βαθμό τα γνωρίζαμε, και άλλα που δεν τα φανταζόμασταν ή που ίσως να σοκάρουν. Μπορεί κάποιοι να θεωρήσουν ότι απομυθοποιείτε έναν εθνικό ποιητή εκθέτοντας στοιχεία της προσωπικής του ζωής;

Καταρχήν, ο «κύριος γραμματεύς», όπως τον αποκαλώ, δεν είναι ο Κωστής Παλαμάς αλλά η μυθιστορηματική του αντανάκλαση στον Φοίνικα. Το επαναλαμβάνω: Ο συγγραφέας, όπως κάθε καλλιτέχνης, συνδιαλέγεται ελεύθερα με την πραγματικότητα. Πετάει το «γράμμα» της για να αναδείξει το πνεύμα της. Ο «κύριος γραμματεύς», πάντως, στον Φοίνικα παραμένει ένας εμβληματικός –ένας εθνικός– ποιητής, ένα λαμπρό σημείο αναφοράς για την κοινωνία στην οποία ζει. Το γεγονός ότι ως πρόσωπο έχει τα πάθη του, τις αντιφάσεις, τις αδυναμίες του, δεν τον μειώνει. Τουναντίον. Προσωπικά, εάν με ρωτάτε, υποκλίνομαι στο έργο του Κωστή Παλαμά. Υπάρχουν στίχοι του καμωμένοι από ατόφιο χρυσάφι. Ξέρετε, ασφαλώς, ποια στάθηκε η ατυχία του. Ότι εκείνος, ο μεγάλος ποιητής μιας σχετικά μικρής χώρας, συγκρίθηκε με έναν από τους μέγιστους ποιητές του 20ού αιώνα παγκοσμίως. Με τον Κωνσταντίνο Καβάφη...

Τα περισσότερα βιβλία επιμένουν σε μια επιφανειακή προσέγγιση των λογοτεχνών ή μιλούν γι’ αυτούς σχεδόν αγιογραφώντας τους. Άλλοι, προκατειλημμένοι, έχουν εντελώς αρνητική εικόνα. Ο φοίνικας βάζει σε σωστές, ανθρώπινες διαστάσεις με πάθη, λάθη και ελαττώματα τους ανθρώπους που γνωρίζουμε ως λόγιους και σοφούς;

Η ποίηση υπερβαίνει από τη φύση της την εγκύκλια σοφία. Οι γνήσιοι ποιητές αποτελούν καρφί στο μάτι της καθεστηκυίας διανόησης. Οι «σοφολογιότατοι» ανέκαθεν είτε τους απαξιώνουν, φορτώνοντάς τους τις πιο πιθανές κι απίθανες αμαρτίες, είτε τους εξουδετερώνουν αγιοποιώντας τους, βάζοντάς τους στα σχολικά βιβλία, υμνώντας τους για εντελώς λάθους λόγους. Δεν υπάρχει, πιστεύω, τίποτα πιο ντροπιαστικό από τα εγκώμια που πλέκουν στον Ελύτη λ.χ. τηλεπαρουσιαστές και αγοραίοι πολιτικοί, οι οποίοι πότε δεν βρήκαν χρόνο να νιώσουν το έργο του. Τον αποκαλούν «ποιητή του Αιγαίου», τον συνδυάζουν με καρτ ποστάλ από τις Κυκλάδες και ξεμπερδεύουν έτσι μαζί του... Από τον Φοίνικα παρελαύνει πλήθος χαρακτήρων. Κάποιοι συμβαίνει να είναι ποιητές. Δεν θα τους ανεβάσω γι’ αυτό σε βάθρο. Ούτε θα τους ρίξω σε βάραθρο.

Σας γνωρίζουμε μέσα από άρθρα και μυθιστορήματα. Στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα αναφέρεστε σε έναν σπουδαίο ποιητή. Εσείς διαβάζετε ποίηση; Έχετε καταπιαστεί με αυτό το λογοτεχνικό είδος;

Μικρός, κατά την εφηβεία μου, έγραφα ποιήματα. Στα δεκάξι ανακάλυψα την κλίση μου προς την πεζογραφία. Πάντα διαβάζω και συγκινούμαι από τα ποιήματα. Επιπροσθέτως προσπαθώ, όπως και ο Πάρης Κερκινός, να ανακαλύπτω την ποίηση παντού.

Παρόλο που ο Κερκινός κερδίζει έδαφος κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, το φάντασμα του Σικελιανού υπάρχει πάντα. Ήταν στις προθέσεις σας να βάλετε το αναγνωστικό κοινό στη διαδικασία να ψάξει τα πραγματικά στοιχεία της ζωής του Σικελιανού και να τα αντιπαραβάλει με αυτά του Κερκινού;

Όχι. Κάθε άλλο. Ίσως να μην έπρεπε καν να αναφέρω τον Άγγελο Σικελιανό ως πηγή έμπνευσής μου. Δεν θα τον αδικούσα όμως έτσι;

Οι γνήσιοι ποιητές αποτελούν καρφί στο μάτι της καθεστηκυίας διανόησης. Οι «σοφολογιότατοι» ανέκαθεν είτε τους απαξιώνουν, φορτώνοντάς τους τις πιο πιθανές κι απίθανες αμαρτίες, είτε τους εξουδετερώνουν αγιοποιώντας τους, βάζοντάς τους στα σχολικά βιβλία, υμνώντας τους για εντελώς λάθους λόγους.

Έχει ο Φοίνικας στοιχεία του συγγραφέα Χωμενίδη; Σε ποιο βαθμό;

Ό,τι γράφουμε είναι εν τινι μέτρω αυτοβιογραφικό. Ακόμα και αν διαλέξουμε για ήρωές μας εξωγήινους, θα τους προικίσουμε με τις δικές μας εμπειρίες, με το δικό μας βλέμμα... Έχει ο Πάρης Κερκινός στοιχεία από τον Χρήστο Χωμενίδη; Όποιος με γνωρίζει προσωπικά, αλλά και όποιος με παρατηρεί από απόσταση, μπορεί να κρίνει.

Η φράση «Διαβάστε, κύριε, τους στίχους μου και αποφανθείτε μόνος σας εάν είμαι ή δεν είμαι ποιητής» που απευθύνει ο ήρωάς σας σε κάποιον που τον ειρωνεύεται, μπορεί να θεωρηθεί μια φράση-κλειδί του βιβλίου σας;

Πολλές φράσεις στον Φοίνικα είναι κλειδιά. Το μυθιστόρημά μου εντούτοις δεν χρειάζεται ξεκλείδωμα. Έχει τις πόρτες του διάπλατα ανοιχτές και περιμένει τους αναγνώστες.

Αφιερώνετε το βιβλίο σας σε όλους σας τους αναγνώστες. Είναι επειδή το θεωρείτε έργο ζωής;

Ακριβώς. Όταν ξεκινά κανείς ένα μυθιστόρημα, γνωρίζει πως το τελικό αποτέλεσμα θα υπολείπεται –σημαντικά, συνήθως– από την αρχική του σύλληψη. Στον Φοίνικα –θες επειδή τον έγραψα παράφορα ερωτευμένος με τους ήρωές μου και με τον κόσμο τους, θες επειδή, ύστερα από τριάντα χρόνια στην υπηρεσία της τέχνης μου, κατέχω πια καλύτερα τα μέσα μου– η απόσταση ανάμεσα σε ό,τι οραματίστηκα και σε ό,τι παραδίδω είναι μικρότερη παρά ποτέ. Δεν ισχυρίζομαι –θα αποτελούσε ύβριν– ότι είμαι εγώ εκείνος που θα κρίνει το βιβλίο. Ο οποίος θα το συγκρίνει, έστω, με τα προηγούμενα δικά μου. Λέω απλώς ότι πριν παραδώσω το χειρόγραφο για το τυπογραφείο, πλημμύριζα από χαρά. Ένιωθα ότι έγραψα εκείνο που λαχταρούσα να γράψω. Πως έκλεισα την ψυχή μου μέσα στον Φοίνικα. Εκείνη τη χαρά θέλησα να τη μοιραστώ με όλους τους ανθρώπους που συνάντησα ποτέ στη ζωή μου.

 

Ο φοίνικας
Χ.Α. Χωμενίδης
Εκδόσεις Πατάκη
493 σελ.
ISBN 978-960-16-7860-3
Τιμή €19,90

 

 

πηγή : diastixo.gr