Χαράλαμπος Μ. Μουτσόπουλος: «Ανθρωπολογία της παρακμής» κριτική του Γιάννη Παπακώστα

Με το νέο του βιβλίο, ο Χαράλαμπος Μουτσόπουλος συνεχίζει να παρεμβαίνει στα δημόσια πράγματα όχι βέβαια για να κοινωνιολογήσει, αλλά για να φέρει στην επιφάνεια χρονίζοντα προβλήματα της κοινωνικής ζωής, με επίκεντρο πάντοτε τον ευαίσθητο τομέα που συνδέεται ευθέως με τον πολίτη. Είναι το Σύστημα Υγείας. Ένα κοινό μυστικό που ο κάθε πολίτης λίγο ως πολύ το γνωρίζει. Το γνωρίζει, διότι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο υφίσταται τις ατέλειές του.

Τα αίτια που προκαλούν τα προβλήματα αναφαίνονται, ερμηνεύονται, αναδεικνύονται και καταγγέλλονται από τον συγγραφέα. Τρόποι θεραπείας προτείνονται, μέτρα, έστω και με βήματα αργά, παίρνονται, αλλά το Σύστημα, σύστημα.

Είναι η νοοτροπία που από χρόνου μακρού έχει παγιωθεί και στις παγιωμένες θέσεις οι όποιες προσπάθειες για ανατροπή, ή έστω βελτίωση, μοιάζουν παράταιρες. Και είναι παράταιρες, γιατί το φαινόμενο είναι συλλογικό· είναι πρόβλημα νοοτροπίας. Ο γιατρός είναι βέβαια η μία πλευρά. Αλλά όχι η μόνη. Στην όλη διαδικασία μετέχει και ο πολίτης, ο οποίος, χρόνια τώρα, εκών άκων, με τη στάση του συντελεί στη διαιώνιση του προβλήματος. Αλλά αυτό είναι μόνο η μία πλευρά του προβλήματος.

Ο Μουτσόπουλος, από την Εισαγωγή ήδη του νέου βιβλίου του, με τον ενδεικτικό τίτλο Ανθρωπολογία της παρακμής, προσπαθεί να φέρει στη δημοσιότητα ένα πρόβλημα σύνθετο, που δύσκολα βρίσκει κανείς την αφετηρία του για να μπορέσει να ξεδιπλώσει το κουβάρι ενός κοινωνικού φαινομένου που άλλοτε είναι ορατό και άλλοτε χάνεται στη διελκυστίνδα της αδιαφάνειας. Πτυχές αυτού του φαινομένου προσπαθεί να αναλύσει στα πέντε κεφάλαια που συναπαρτίζουν το βιβλίο του ο Μουτσόπουλος, όπως Ιατρική Εκπαίδευση και Εθνικό Σύστημα Υγείας, Έρευνα, Παιδεία και Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, το Όραμα και η τελευταία ενότητα: η Πολιτική. Κεντρικό σημείο όλων αυτών των ενοτήτων είναι οι όροι σύστημα και διαπλοκή.

Με την επιμονή ενίοτε στη λεπτομέρεια, φωτίζονται πτυχές εκεί όπου καμιά έρευνα δεν θα μπορούσε να εισχωρήσει, όταν μάλιστα η έκθεση των περιστατικών και μικροανέκδοτων συνοδεύεται από μια αφηγηματική ευχέρεια, χαρακτηριστικό γνώρισμα της οποίας είναι ο μικροπερίοδος λόγος και η λιτότητα της γραφής, γνωρίσματα τα οποία καθιστούν τα κείμενα του Χαράλαμπου Μουτσόπουλου περισσότερο ελκυστικά.

Αλλά τι εννοούμε με αυτόν τον πολλάκις επαναλαμβανόμενο όρο σύστημα; Και πώς αυτός είναι συνυφασμένος με τον όρο παρακμή, λέξη επίσης δεσπόζουσα, λέξη-κλειδί στο βιβλίο του Μουτσόπουλου; Η επίσκεψη των όρων θα μας βοηθήσει ίσως να οδηγηθούμε ευχερέστερα στην κατανόησή τους. Αν με τη λέξη σύστημα εννοούμε ένα σύνολο πραγμάτων, στάσεων και συμπεριφορών, που συνδέονται δομικά μεταξύ τους με βάση κοινά αποδεκτούς κανόνες, σκοπός των οποίων είναι η διευκόλυνση των αναγκών της κοινωνίας και το συμφέρον των πολιτών, τότε βρισκόμαστε πολύ κοντά στην κυρίαρχη έννοιά του. Αν όμως εννοούμε στάσεις ζωής, διαδικασίες και συμπεριφορές, που κατά τρόπο αδιαφανή επιχωριάζουν σε συγκεκριμένους τομείς της κοινωνικής ζωής, οι οποίοι επικοινωνούν αδιαφανώς μεταξύ τους και αλληλοεξαρτώνται, ώστε ο ένας να επηρεάζει τον άλλο και όλοι μαζί να συνιστούν ένα σύμπλεγμα, ένα ενιαίο όλον, τότε σίγουρα έχουμε να κάνουμε με κοινωνικές ομάδες, κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα των οποίων είναι το συμφέρον, τότε έχουμε διαπλοκή. Και βασικό στήριγμά της η αδιαφάνεια. Η αναζήτηση των όρων δεν είναι τυχαία. Είναι έννοιες που, όπως είπα, δεσπόζουν στο έργο του Μουτσόπουλου, στους οποίους ας προστεθεί και ο όρος νεποτισμός, με τον οποίο και κλείνει η προσέγγιση του όλου θέματος.

Πώς όμως όλα τούτα ξεδιπλώνονται στο τολμηρό αυτό βιβλίο; Πρώτα πρώτα, με το περιβόητο «φακελάκι». Με την παράνομη δοσοληψία, δηλαδή, στο Δημόσιο Νοσοκομείο μεταξύ γιατρού και ασθενούς, φαινόμενο που παράλληλα συνιστά και διακίνηση μαύρου χρήματος με παράλληλες επιπτώσεις την υποβάθμιση του κύρους του γιατρού και την υποτίμηση της προσωπικότητας του ασθενούς, ο οποίος τελικά γίνεται όμηρός του, αν και η δημιουργούμενη σχέση είναι «ελεύθερα αποδεκτή και από τα δύο μέρη». Παράλληλα, μέσα από τις διαδικασίες αυτές προβάλλει και το πολύπλοκο του θέματος, ο απαξιωτικός τρόπος με τον οποίο η Πολιτεία αντιμετωπίζει τον άνθρωπο που σώζει ζωές.

Ο Μουτσόπουλος, ως διακεκριμένος ερευνητής – καθηγητής διαφόρων Πανεπιστημίων του ελλαδικού χώρου και της Αμερικής, απ’ όπου αποκόμισε πλούσια επιστημονική εμπειρία, θεωρεί σκόπιμο να ανατρέχει στο παρελθόν όχι για να εξωραΐζει καταστάσεις, αλλά για να προβάλλει δοκιμασμένους τρόπους οργάνωσης στον τρόπο περίθαλψης των ασθενών και, επίσης, στην ανάγκη επαρκούς εκπαίδευσης και μύησης στην έρευνα των αυριανών γιατρών. Κουβαλάει επίσης μέσα του και μια λογιοσύνη, αποτέλεσμα της στέρεης παιδείας του, πράγμα που υποδηλώνεται από δημόσιες παρεμβάσεις με έκδηλο το λόγιο στοιχείο, όπως το ακόλουθο, όπου η ιατρική θεωρία συμπλέκεται με τον άνθρωπο και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίστηκε ιστορικά.

Θα σταθώ σε μια Εισήγησή του με τον τίτλο: «Βιοηθική: Ιστορική αναδρομή, κανόνες και προβληματισμοί», σσ. 142-149, όπου γράφεται:

«Εδώ και 2.500 χρόνια, περίπου τον 5ον αιώνα π.Χ., φαίνεται ότι στην αρχαία Ελλάδα εθεωρήθη αναγκαία η προστασία των δικαιωμάτων των ασθενών. Ανεπτύχθη τότε μια σειρά από κατευθυντήριες οδηγίες, ο γνωστός όρκος του Ιπποκράτη, που σκοπό είχε να αντιπαλεύει τα ανθρώπινα ένστικτα αυτών που υπηρέτησαν την ιατρική τέχνη και να υπηρετεί την προστασία των ασθενών». Είναι αυτός που «κατά τη διάρκεια των αιώνων παρέμεινε στον δυτικό κόσμο ως κατευθυντήριο κείμενο για την ιδανική συμπεριφορά των γιατρών». Συμπεριφορά με επίκεντρο πάντοτε τον «σεβασμό της αυτονομίας των ατόμων» στη βάση της ωφέλειας και της δικαιοσύνης, η έννοια της οποίας καταπατήθηκε από βίαια καθεστώτα και συμπεριφορές σαν εκείνες που ήρθαν στο φως κατά τη δίκη της Νυρεμβέργης (1945-1946), σύμφωνα με τις οποίες, κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος δεν έλειψε και η βίαιη ακόμη χρησιμοποίηση ανθρώπων για ερευνητικούς λόγους.

Η πολυμέρεια των άρθρων υποδηλώνει και το πλήθος των προβλημάτων. Προβλήματα πολύπλευρα που ξεκινούν από τη συναλλαγή, από την έλλειψη ουσιαστικής επιστημονικής έρευνας και αξιοκρατίας, καθώς επίσης και από την υστερόβουλη παρέμβαση πολιτικών παραγόντων για την ίδρυση Σχολών στην περιφέρειά τους, απ’ όπου θα ευελπιστούν κομματικό όφελος. Η προσπάθεια ίδρυσης Σχολής Αρχιτεκτόνων στα Γιάννενα, για παράδειγμα, για έναν κλάδο που πλήττεται από την ανεργία, υποδηλώνει, αν μη τι άλλο, τουλάχιστον την έλλειψη προγραμματισμού από τους ίδιους τους αρμόδιους πανεπιστημιακούς φορείς. Δεν ξέρω πόσες επαρχιακές πόλεις σήμερα στερούνται έστω και ενός Τμήματος Τ.Ε.Ι., ανοργάνωτου ως επί το πολύ.

Πρόθεσή μου δεν είναι να αναφερθώ σε καθένα από τα επιμέρους κείμενα του βιβλίου αυτού, τα οποία, συσσωματωμένα άλλωστε, συνιστούν αυτοτελείς ενότητες. Με την επιμονή ενίοτε στη λεπτομέρεια, φωτίζονται πτυχές εκεί όπου καμιά έρευνα δεν θα μπορούσε να εισχωρήσει, όταν μάλιστα η έκθεση των περιστατικών και μικροανέκδοτων συνοδεύεται από μια αφηγηματική ευχέρεια, χαρακτηριστικό γνώρισμα της οποίας είναι ο μικροπερίοδος λόγος και η λιτότητα της γραφής, γνωρίσματα τα οποία καθιστούν τα κείμενα του Χαράλαμπου Μουτσόπουλου περισσότερο ελκυστικά.

Ανθρωπολογία της παρακμής
Χαράλαμπος Μ. Μουτσόπουλος
Μέδουσα
320 σελ.
ISBN 978-960-8338-70-8
Τιμή € 14,00

Πηγή : diastixo.gr