Αποσπασματικά- «Ιστορικό» της Ιωάννας Καρατζαφέρη

2016-01-13 19:05

Από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού είχα ακούσει την έκφραση «η αγάπη για τα γράμματα», ή μάλλον όχι τόσο αφηρημένα, όσο «ο ... –τάδε, συνήθως ανδρικό όνομα– αγαπάει τα γράμματα». Ένα, δύο, τρία ή περισσότερα ονόματα ανήκαν σε κάτι μεγάλα ξαδέλφια μου ή σε κανένα μεγάλο αγόρι της γειτονιάς.

Εμένα, που δεν είχα δει ποτέ το όνομά μου να αγαπάει τα γράμματα, αν με ρωτούσε κάποιος τι αγαπούσα πιο πολύ, θα του απαντούσα: τα γράμματα, που τα διάβαζα κάτω από το πα-πί, πα-πά-κι, πο-τά-μι, πο-τα-μά-κι, που τα αγαπούσα και αυτά. Ταύτιζα τα γράμματα με τα πράγματα.

Αυτή η αγάπη με οδήγησε στη συνεχή ανάγνωση και όσο μεγάλωνα, μεγάλωνε και αυτή, και όσο ανοίγονταν οι σελίδες της ανοίγονταν και οι δρόμοι μου. Η προτίμησή μου ήταν στις ιστορίες που διάβαζα στα αναγνωσματάρια. Μάθαινα για τους ανθρώπους, που είχαν αγορίστικα και κοριτσίστικα ονόματα, πόλεις και χωριά, τα ρούχα που φορούσαν, πώς μιλούσαν, ρωτούσαν και απαντούσαν.

Το διήγημα και το μυθιστόρημα προώθησαν την αγάπη μου για τα γράμματα και στα ιστορικά βιβλία, ανάμεσα σε άλλα είδη. Έτσι, έφτασα και στα ιστορικά βιβλία του Μαρκ Μαζάουερ (Mark Mazower) − τώρα σε αυτό που κρατάω στα χέρια μου, Το μαγεμένο παλάτι των εθνών (μτφρ. Κώστας Κουρεμένος, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια 2015).

Από σελίδα σε σελίδα μεγάλωνε ο θαυμασμός μου για τη διευρυμένη έρευνα ιστορικών γεγονότων, που δεν είναι μόνο πολεμικά, κατακτητικά, αλλά και πολιτικά συνδεδεμένα με χώρες, χρονολογίες, καθεστώτα, πρόσωπα, φυλετικές καταγωγές, θρησκείες και επαναστάσεις. Διαβάζοντας, πειθόμουν ακόμα περισσότερο ότι όσα συμβαίνουν τώρα, και σ’ ένα μεγάλο γεωγραφικό εύρος, είναι κατά διάφορους τρόπους η συνέχεια της καταγεγραμμένης Ιστορίας.

Το βιβλίο μού θύμισε τα χρόνια της επτάχρονης στρατιωτικής χούντας της 21ης Απριλίου 1967, που είχα καταλήξει σε μια παράπλευρη μανιακή πλευρά, να αγοράζω κάθε πρωί τις εφημερίδες και να ψάχνω να βρω το G που θα σήμαινε Greece ή Greek – Το μαγεμένο παλάτι των εθνών με επανέφερε σ’ εκείνο το σημείο.

Δεν έψαχνα, βέβαια, στην ελληνική έκδοση το G, αλλά το Ε, ή ελληνικά κύρια ονόματα ή τοποθεσίες, και ένιωθα την επιθυμία να αντιγράψω προτάσεις, παραγράφους, σελίδες όπως:«Και μονάχοι εμείς ωφελούμε τους άλλους, όχι τόσο από συμφεροντολογικούς υπολογισμούς, όσο από εμπιστοσύνη στην ελευθερία». Ο Περικλής στον «Επιτάφιο Λόγο», Θουκυδίδη Ιστορία. Ευχαρίστησα νοερά τον Μαζάουερ γι’ αυτό το μότο που είχε επιλέξει ο Άλφρεντ Ζίμμερν για το δεύτερο κεφάλαιο.

Κάθε λέξη κουβαλάει μια οικονομική-πολιτική έννοια και σήμερα.

Συνέχισα να ψάχνω κάτι ελληνικό: «Αν η Ρώμη παρείχε στους βικτοριανούς ένα ανύπαρκτο μοντέλο αυτοκρατορίας, οι Έλληνες πρόσφεραν την ιδέα μιας κοινοπολιτείας αφοσιωμένης στην επιδίωξη και την υπεράσπιση της ελευθερίας...»

Ο Μαζάουερ συνεχίζει με αναφορές σε συγγραφείς και τίτλους βιβλίων και ομιλίες που ανέλυαν τα βιβλία του Ρίτσαρντ Λίβινγκστοουν The Greek Genius and its Meaning to us (Το ελληνικό δαιμόνιο και η σημασία του για μας), του ιστορικού Λόουζ Ντίκινσον The Greek View of Life (Η ελληνική άποψη για τη ζωή) και του ελληνιστή Τζον Μαχάφφυ What Have the Greeks done for Modern Civilization (Τι πρόσφεραν οι Έλληνες στον νεότερο πολιτισμό).

Οι αναφορές σε αυτό το κεφάλαιο για τους Έλληνες, τις ιδέες τους, τον τρόπο ζωής τους, τις σκέψεις τους για την «ελληνική κοινοπολιτεία» και άλλα πολλά με έβαζαν στον πειρασμό να τις αντιγράψω, μ’ έναν ιδιαίτερο σεβασμό όχι μόνο για τους συγγραφείς τους, αλλά και για τον ίδιο τον Μαζάουερ, για τις γνώσεις του και την έρευνά του σε εκατονταετηρίδες ή δεκαετίες, όπως εξάλλου υπάρχουν στις πολυσέλιδες σημειώσεις του.

Ωστόσο, δεν τα κατάφερα να προσπεράσω τις πιο κάτω αράδες: «...Ακολουθώντας τον Αριστοτέλη περιέγραφε την πόλη-κράτος ως πρότυπο πολιτικής κοινότητας, γιατί προήγαγε μια πραγματική κοινωνικότητα βασισμένη στα κοινά “πρωτογενή αισθήματα” της αφοσίωσης στους φίλους και την οικογένεια: ήταν ό,τι πιο κοντινό μπορούσε να υπάρξει στο ιδεώδες του τέλειου πολίτη μέσα στο τέλειο κράτος. Πρόσφερε ελευθερία, γιατί η ελευθερία ήταν δυνατή μόνο μέσα σε μια ευνομούμενη πολιτεία.

»Αν οι Αθηναίοι έτρεφαν, όπως έγραφε, έναν υγιή σκεπτικισμό για την “ικανότητα των Κοινοβουλίων”, τόσο το καλύτερο, γιατί η πολιτεία κυβερνιόταν όπως έπρεπε, από φωτισμένους και ικανούς άντρες...»

Η μερική αντιγραφή από το βιβλίο του Μαζάουερ εκ μέρους μου δεν είναι από κάποια αρρωστημένη ή παρεξηγημένη ελληνικότητα, αλλά, εκτός από τον ιστορικό θαυμασμό προς τον συγγραφέα, που με τις αναφορές του μας εξοικειώνει και με άλλους ιστορικούς που είναι ή υπήρξαν μελετητές της Ιστορίας μας, και γι’ αυτό: Ο Μαζάουερ επεκτείνεται σε ευρωπαϊκές χώρες, φτάνει στην Ινδία, στη Νότια Αφρική, στις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, την ΕΣΣΔ, διαχωρίζει την Ευρώπη σε Δυτική, στους Άραβες και το «Εβραϊκό κράτος», και άλλες κοινωνικές και πολιτικές και χρονικές περιόδους. Διαβάζοντας, μεταφέρεσαι από σελίδα σε σελίδα στη σημερινή εποχή και δεν μπορείς παρά να συγκρίνεις ή να ταυτίσεις γεγονότα και πολιτικές.

Το βιβλίο του συγγραφέα με πήγε πίσω, όπως κάθε καινούργιο μάς υπενθυμίζει κάτι παλιό. Στα χρόνια της στρατιωτικής χούντας, έγραφα μια στήλη, «Επικαιρότητα», στον εβδομαδιαίο Ελληνικό Ταχυδρόμο του Μοντρεάλ, Καναδά, που κυκλοφορούσε στους απανταχού Έλληνες. Κάποτε σκέφτηκα, για να μη γράψω ανακρίβειες στις ερμηνείες των πολιτικών όρων και ιστορικών διαδρομών, να πάρω μαθήματα πολιτικών σπουδών. Επέστρεψα στο Hunter College, στη Νέα Υόρκη, και παρακολούθησα το μάθημα «Από τον Αριστοτέλη μέχρι σήμερα».

Τώρα καταλαβαίνω ότι το σήμερα δεν είναι ένας σταθερός χρόνος, αλλά, αρχικά, επεκτείνεται μέχρι το τέλος της ζωής του καθενός, ενώ το μέλλον είναι άδηλον.

Πηγή : diastixo.gr