Ανδρέας - Μάριος Σουσουρής: «Ιστορίες του χαράματος» κριτική της Χριστίνας Ανδρέου

2017-04-06 18:30

Οι Ιστορίες του χαράματος του Ανδρέα - Μάριου Σουσουρή (πρόκειται για τον Β΄ τόμο της ομώνυμης σειράς που κυκλοφορεί μαζί με τον Α΄ τόμο από τις εκδόσεις Στοχαστής) είναι από εκείνα τα βιβλία που δύσκολα θα σε κερδίσουν με την πρώτη ματιά. Αν είσαι μάλιστα περιστασιακός αναγνώστης σίγουρα θα το προσπεράσεις, μιας και το περιεχόμενό του δεν είναι καθόλου θελκτικό με την ευρεία του όρου έννοια. Η πολλές φορές δύστροπη «συμπύκνωση» του νοήματος με κυρίαρχο συγγραφικό ύφος τη σχεδόν τηλεγραφική παράταξη των λέξεων αυτόματα κάνει εχθρό κάθε οπαδό της επιδερμικής και ταχείας προσέγγισης των οιωνδήποτε αναγνωσμάτων.

Οι Ιστορίες του χαράματος είναι ένα δύσκολο βιβλίο που πρέπει να διαβάσεις και δύο και τρεις φορές για να σου ξεκλειδώσει απλόχερα το εύρος της αλήθειας που κρύβεται μέσα στις σελίδες του. Και αυτό –μοιραία– είναι η αρετή του όσο και η... κακία του. Η συγκεκριμένη συλλογή διηγημάτων δεν σου «χαρίζεται» αμέσως. Είναι τόσο ταυτισμένη με το λακωνικό και σκοτεινό ύφος του συγγραφέα που λειτουργεί αποτρεπτικά αν την προσεγγίσεις ελαφρά τη καρδία. Πρόκειται, άλλωστε, για ιστορίες-παραβολές όπου η κάθε λέξη οφείλει να έχει λόγο ύπαρξης και η κάθε πρόταση να τροφοδοτεί με τροφή τη σκέψη. Για παράδειγμα, στο διήγημα 34 «Οι ενισχύσεις», ο Σουσουρής προκαλεί και λεκτικώς, αλλά και επί της ουσίας, γράφοντας: «Όταν τα πράγματα ζόρισαν φώναξα το ιππικό. Όταν τα πράγματα ζόρισαν περισσότερο φώναξα το πυροβολικό. Με τη νέα δόση ζορίσματος φώναξα την αεροπορία και όλο το στόλο μαζί. Όταν τίποτα πια δεν έλεγε να σταματήσει το ζόρισμα, έστειλα τις ενισχύσεις στον αγύριστο κι απόμεινα με το ζόρι στον κώλο. Με τον καιρό, το απέβαλα μονάχος μου ώριμο, μισερό και εξασθενημένο».Δεν σου αρέσει αυτό που διαβάζεις η αλήθεια είναι, γιατί αυτό το «ζόρι», όποιο και να ’ναι, κυριολεκτικά ή μεταφορικά, σου καταδεικνύει την ευτέλεια της υπάρξεως μέσα από μια καθημερινή ανάγκη αναπόδραστη της φύσης του ανθρώπου, για την οποία σε λογοτεχνικά τουλάχιστον κείμενα σπάνια γίνεται λόγος. Η ιλαρότητα, όμως, στο ύφος του Σουσουρή σβήνει την αποστροφή επί του θέματος και αυτόματα το ενδιαφέρον στρέφεται στον τρόπο που λέγονται τα πράγματα. Ο τρόπος του Σουσουρή είναι και αυτός που τον κάνει ιδιαίτερο. Ένας τρόπος... ιδιότροπος, που σε κερδίζει ή σε χάνει ανάλογα με τον βαθμό ευθιξίας σου. Αλλά και στο διήγημα 38 «Περί υψηλών φρονημάτων», με 26 λέξεις ο νους μπορεί να καταλήξει σε ένα σωρό σκέψεις σχετικά με το γελοίο της ανθρώπινης ματαιοδοξίας, για τη φαιδρότητα της περί δικαίου αξίας, για τον νόμο των ισχυρών, για τη ματαίωση της ελπίδας πως ο Δαβίδ θα κερδίσει τον Γολιάθ στην πραγματική ζωή... «Τέντωσε το λάστιχο και σημάδεψε. Κραύγασε για το δίκαιο του σκοπού του. Το τανκ Πέρασε από πάνω του και τον έλιωσε, καγχάζοντας για την αστεία σφεντόνα».

Όλα θίγονται και όλα θίγουν χωρίς αναισθητικό: ο μικροαστισμός κι ο υποβόσκων ρατσισμός του καθημερινού ανθρώπου, ο θρησκευτικός παραλογισμός ως αντιπαραγωγικό ανάχωμα της κοινωνικής εξέλιξης και της λογικής σκέψης, οι ιστορίες από τα συρτάρια του υποσυνείδητου.

Βασικά πρέπει να έχεις υπομονή. Και να αναγνωρίζεις την αξία εκείνων των βιβλίων που μπορεί να μη χαλαρώνεις διαβάζοντάς τα, μπορεί να μην ταξιδεύεις μέσα στη γεωγραφία των κόσμων που περιγράφουν και να ανακαλύπτεις εκεί τον χαμένο-θαμμένο σου εαυτό, μπορεί να μη σε τυλίγουν με το άρωμα του ονείρου μιας γνήσιας λογοτεχνικής ουτοπίας, όμως μπορείς τελειώνοντάς τα να προβληματιστείς τόσο ώστε να συλλογιστείς από μέσα σου: «Ο γιαλός μπορεί να είναι στραβός, αλλά εγώ θα προσπαθήσω να μην αρμενίζω στραβά...». Με άλλα λόγια; Το νόημά τους να είναι τόσο ενοχλητικό για τη συνείδηση, που μόνο καλύτερος να θέλεις να γίνεις μόλις τελειώσεις με την ανάγνωσή τους...

Σε αυτή την κατηγορία, λοιπόν, ανήκει και το βιβλίο του Σουσουρή, όπου όλα θίγονται και όλα θίγουν χωρίς αναισθητικό: ο μικροαστισμός κι ο υποβόσκων ρατσισμός του καθημερινού ανθρώπου, ο θρησκευτικός παραλογισμός ως αντιπαραγωγικό ανάχωμα της κοινωνικής εξέλιξης και της λογικής σκέψης, οι ιστορίες από τα συρτάρια του υποσυνείδητου, των εφιαλτών και του παράδοξου, οι οποίες και σε φέρνουν αντιμέτωπο με την πιο ζοφερή πλευρά της ύπαρξης... Παρ’ όλα αυτά, επειδή τα πάντα μπαίνουν κάτω από το λυτρωτικό φως μιας γενναίας δόσης μαύρου χιούμορ, αποφθεγμάτων συγγραφικής αυτοκριτικής και παραβολών για τις βαθύτερες διαχρονικές αγωνίες αυτού του ανυπεράσπιστου και περαστικού γελωτοποιού που ονομάζεται άνθρωπος, οι Ιστορίες του χαράματος του Α.Σ. στο τέλος της ημέρας σού αφήνουν μια πικρή μεν αλλά εύθυμη καθ’ όλα επίγευση. 66,6 διηγήματα τόσο σκοτεινά όσο και η ώρα που γράφτηκαν, 66,6 διηγήματα τόσο φωτεινά όσο και το πρώτο φως που εισχωρεί μέσα από τις γρίλιες λίγο πριν το χάραμα...

 

Ιστορίες του χαράματος
66,6 διηγήματα
Ανδρέας - Μάριος Σουσουρής
Στοχαστής
103 σελ.
ISBN 978-960-303-225-0
Τιμή: €10,60

 

 

 

πηγή : diastixo.gr